گلاب دره
گلاب‌دره \ gol-āb-darre \ ، محلهای خوش‌آب‌وهوا در شمال محلۀ امامزاده قاسم، واقع در منطقۀ 1 شهرداری تهران.
این منطقه بهسبب وجود گلهایی خوشبو و نیز درختان سیب گلاب در آن، از گذشته به نام گلاب‌دره شهرت یافته است. گلاب‌دره از روستاهای قدیمی شمیران است که در گذشته با روستای امامزاده قاسم، یک روستا به‌شمار میآمد.
دربارۀ تاریخچۀ گلاب‌دره آگاهی چندانی در دست نیست، اما با توجه به اسناد به دست آمده و گفتههای اهالی، گلاب‌دره همانند بسیاری از روستاهای دیگر شمیران، در دورۀ قاجار مورد توجه قرار گرفت. این منطقه همچنین بهسبب برخورداری از آب‌وهوایی خوش، زمینهای حاصلخیز و پرآب، و چراگاههای سرسبز، برای کشاورزی و دامداری مناسب بوده است. درۀ گلاب‌دره نیز در دامان کوهستان شمیران واقع شده، و بخش قدیمی و اصلی بقعۀ امامزاده قاسم مشرف بر آن است.
ساکنان اصلی گلاب‌دره در گذشته به دو طایفۀ سید مرتضى و سید جعفر تقسیم میشدند؛ بومیان گلاب‌دره از نوادگان این دو طایفه هستند (ملاح، بش ). آب آشامیدنی و کشاورزی گلاب‌دره ازطریق رودخانهای به همین نام تأمین میشده است ( فرهنگ ... ، 1 / 21). رودخانۀ گلاب‌دره از ارتفاعات شمال تهران سرچشمه میگیرد و پس از پیوستن به رود دربند، به سمت جنوب شهر تهران جریان مییابد (ملاح، بش ). در بهار 1366 ش، سیل ویرانگری از محلۀ گلاب‌دره و ازطریق رود گلاب‌دره سرازیر شد که در این حادثه بسیاری از خانههای دربند ویران شد و شمار زیادی از ساکنان این محله کشته شدند.
گلاب‌دره همچون روستای امامزاده قاسم، در 1340 ش، و در جریان گسترش شهرنشینی در شهر تهران، به محلهای از محلههای شمال این شهر بدل شد. امروزه (1391 ش) بخشی از این محله را خانههای بسیار فقیرنشین، بخشی را خانههای قدیمی و سنتی، و بخش دیگری را نیز خانههایی با معماری نوین شهری و مجلل تشکیل میدهد؛ این خانه‌ها در فاصلۀ نزدیک با یکدیگر قرار دارند. گفته میشود که بیشتر ساکنان این محله مهاجرانی از استانهای آذربایجان و لرستان هستند.
این محله دارای رشته‌قناتی به نام آبکی است و میدان اصلی آن آبک نام دارد. خیابانهای اصلی این محله نیز گلاب‌دره، شهید شکیبایی، شهید زبردست و بوکان‌اند.
مسیر کوهستانی و خلوت گلاب‌دره افزون بر ساکنان محلی، هر هفته میزبان کوهنوردانی است که آن را برای عبور برمیگزینند. در حال حاضر، این دره یکی از نقاط دیدنی و تفریحی تهران به شمار میآید. مسیر گلاب‌دره در نهایت به مسیر اصلی قلۀ کلک‌چال که از بوستان جمشیدیه آغاز میشود، منتهی میگردد.
محلۀ گلاب‌دره امروزه از شمال به ارتفاعات آبک و خیابان شهید بوکان، از جنوب به خیابانهای ارغوان و رجایی و 21 آذر و رستگاران، از شرق به خیابانهای حسنیکیا و اسدالله موسوی، و از غرب به رودخانۀ گلاب‌دره محدود میشود و در سال 1390 ش دارای 103‘ 3 خانوار، و جمعیتی در حدود 195‘ 11 تن بوده است («آمار ... »، بش ).
حسنعلی‌خان وزیری (د 1333 ش)، نقاش و از شاگردان کمالالملک، در گلاب‌دره سکونت داشته است (هدایت، 402). امروزه نیز خیابانی به نام وی در این محله وجود دارد.
مآخذ
«آمار جمعیتی»، گلاب‌دره 1 (مل )؛ فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، استان مرکزی، دایرۀ جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، 1328 ش؛ ملاح، محسن، «شناسنامۀ محلۀ گلاب‌دره»، گلاب‌دره 2 (مل )؛ هدایت، مهدیقلی، خاطرات و خطرات، تهران، 1344 ش؛ نیز: